کیفیت صلوات

سؤال: چگونه بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) صلوات بفرستیم؟ جواب: فرستادن درود بر والاترین انسان ها، عملى خدا پسندانه است که خداوند، خود بر این کار سبقت گرفته و فرشتگان را فرمان داده است که بر او درود بفرستند; چنان که مى فرماید: (إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىّ یا أَیُّها الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً)(1) «خدا و فرشتگان بر پیامبر درود مى فرستند. اى کسانى که ایمان آوردید بر او صلوات و سلام بفرستید». ذکر صلوات در هر زمان و در تمام حالات، امرى مستحب است و آیه مبارکه بدون آن که زمان و مکان خاصى براى آن تعیین کند، به آن فرمان میدهد، به خصوص هنگامى که انسان به هنگام اذان و یا خواندن قرآن نام او را بشنود یا بر زبانش جارى گردد. کیفیت صلوات بر پیامبر(صلى الله علیه وآله)، در حدیث عبدالرحمن بن لیلى، از کعب بن عجزه، از نبى مکرّم اسلام وارد و در صحیح ترین کتب حدیثى از نظر اهل تسنن، نقل شده است که به ترجمه بخشى از آن مى پردازیم: کعب بن عجزه: به پیامبر(صلى الله علیه وآله) عرض کردیم، بر شما اهل بیت چگونه درود بفرستیم، در حالى که از کیفیت دادن سلام آگاهیم. پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله): بگوئید: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد، کَما صَلَّیْتَ عَلى إِبْراهیمَ وَ عَلى آلِ إِبْراهیمَ إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، اللّهُمَّ بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ مُحَمَّد کَما بارَکْتَ عَلى إِبْراهیمَ وَ آلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.(2) از این بیان روشن مى شود که در موقع فرستادن صلوات، باید «آل محمد» را نیز ذکر کنیم تا صلوات کامل و موافق دستور رسول خدا(صلى الله علیه وآله) شود. ابن حجر هیثمى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که آن حضرت فرمود: «براى من درود مقطوع نفرستید، عرض شد مقصود چیست؟ فرمود: نگویید: اللّهم صلّ على محمّد، و سکوت کنید، بلکه لازم است بگویید: اللّهم صلّ على محمّد و على آل محمّد».(3) (از این رو صلوات شیعه، صلوات کامل و مطابق است با روایت صحیح بخارى که اصح کتب حدیثى اهل تسنن است). البته شایسته است که پس از ذکر صلوات، جمله «کما صلّیت على إبراهیم و آل إبراهیم» گفته شود، ولى گاهى به جهت اختصار این جمله ترک مى شود، چنان که خود پیامبر(صلى الله علیه وآله) در روایت دوم به آن بسنده فرمود. گذشته از این مى توان گفت جمله «کما صلّیت على إبراهیم و آل إبراهیم» جزء صلوات نیست، بلکه تعبیرى است براى تعلیم آن; یعنى همان طور که بر ابراهیم و آل او صلوات مى فرستید بر محمد و آل او نیز صلوات بفرستید، و این دو را از هم جدا نسازید.(4) 1-احزاب/56. 2-صحیح بخارى، جلد4، صفحه118، کتاب بدء الخلق و جلد6، صفحه27، باب تفسیر سوره احزاب و جلد7، صفحه 157، کتاب الاموات. 3-الصواعق المحرقه، صفحه 146. 4-گزیده راهنماى حقیقت، صفحه 172.